Το Αόρατο χέρι

«Δεν ήταν γραφτό να συμβεί», «το πεπρωμένο φυγείν αδύνατο», «την ώρα που είδα ότι έχανα το λεωφορείο, ήξερα ότι είναι το σημάδι πως δεν θα προχωρήσει αυτή η σχέση». Κουβέντες καθημερινές, που ακούμε ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό να τις εκστομίζει, χωρίς να τις πολυσκεφτόμαστε, σχεδόν αυτόματα. Τι υποδηλώνουν αυτές οι κουβέντες; Φαίνεται ότι στο συλλογικό ασυνείδητο όλων μας έχει περάσει η ιδέα ότι κάποιες μυστηριώδεις δυνάμεις ρυθμίζουν τη ζωή μας, στέλνοντάς μας μάλιστα μηνύματα για την πορεία που πρέπει να διαγράψουμε. Η ανθρώπινη φύση έλκεται από την ιδέα ότι η ζωή είναι προδιαγραμμένη. Άλλοι πολύ, άλλοι λίγο, οι άνθρωποι τείνουν να έλκονται από την ιδέα ότι οι εξελίξεις της ζωής μας είναι προαποφασισμένες, ότι ένα αόρατο χέρι έχει καθορίσει τα πάντα πριν από εμάς για εμάς. Αυτό εξηγεί εν μέρει και τη δημοτικότητα της παραψυχολογίας, της αστρολογίας κλπ. Η ερωτική μας ζωή είναι η πλέον ευάλωτη στους μύθους του μοιραίου και του προδιαγεγραμμένου της πορείας μας. Πολλοί από εμάς πιάνουμε τον εαυτό μας να αναζητάμε τα σημάδια εκείνα που θα μας οδηγήσουν σε μια απόφαση.

Διανύουμε μιαν εποχή που χαρακτηρίζεται από την πεποίθηση ότι ο χρόνος είναι χρήμα, όλοι μας υπόσχονται γρήγορες, άμεσες λύσεις για χρόνια και πολύπλοκα προβλήματα. Οι λύσεις αυτές, ανάλογα με την περίσταση, παίρνουν τη μορφή χαπιού, συνταγής, σεμιναρίου, βιβλίου αυτοβοήθειας, αστρολογικού διαγράμματος. Υπό αυτό το πρίσμα, ελπίζουμε ότι και η επιλογή συντρόφου θα μπορούσε να εξαντληθεί σε μια συγκεκριμένη στιγμή, μια για πάντα. Μια στιγμή που θα αποτελεί μια τόσο δυνατή και καθοριστική «αποκάλυψη» για την καταλληλότητα του συντρόφου μας, που δεν θα χρειαστεί καν επαναπραδιαγμάτευση. Ελπίζουμε έτσι ότι θα απαλλαγούμε από την καθημερινή προσωπική ευθύνη για τη σχέση μας, που χτίζεται και γκρεμίζεται κάθε μέρα.

Όταν η πραγματικότητα χτυπά την πόρτα

Το κατά πόσο πιστεύουμε ότι υπάρχει για εμάς ένα μονάχα τέλειο ταίρι σε ολόκληρο τον πλανήτη εξαρτάται από την ευρύτερη κοσμοθεωρία μας, αλλά και –ειδικότερα- από το πώς αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις. Το κεντρικό σημείο εδώ είναι πού τοποθετούμε την ευθύνη της ζωής μας: κατά πόσο δηλαδή πιστεύουμε ότι είμαστε έρμαια της τύχης ή αντίθετα, πόσο αισθανόμαστε ότι εξαρτάται και από εμάς το πώς θα χειριστούμε τη ζωή μας. Η αντίληψη εκείνη σύμφωνα με την οποία μια γυναίκα, για παράδειγμα, συναντά τον πρίγκιπα της, με τον οποίο ζει μια ευτυχισμένη ζωή –με τον ίδιο τρόπο που κάποιος άλλος κερδίζει ένα λαχείο- απαλλάσσει το άτομο από την προσωπική ευθύνη για τα πράγματα. Η μοναξιά αποδίδεται στην ατυχία. Τα προβλήματα μέσα σε μια υπάρχουσα σχέση αποδίδονται στο λάθος ταίρι, που δεν αποτελεί το τέλειο συμπλήρωμά μας. Μια εναλλακτική θεώρηση των σχέσεων ζητά από εμάς να παραιτηθούμε από τη φαντασίωση του ιδανικού συντρόφου, που κάπου υπάρχει και μας περιμένει. Κάτι τέτοιο δεν είναι και τόσο εύκολο, γιατί η φαντασίωση αυτή αγγίζει κάτι πολύ βαθύ μέσα μας. Ανταποκρίνεται σε μια υποσυνείδητη ανάμνηση της βρεφικής μας ηλικίας, η οποία αναζωπυρώνει συνεχώς την επιθυμία να επιστρέψουμε σε μια μητρική αγκαλιά, που θα μας λατρεύει με έναν απόλυτο τρόπο, θα προλαβαίνει κάθε επιθυμία μας και θα ταυτίζεται απόλυτα μαζί μας. Η ιδέα ότι υπάρχει ένα τέλειο έτερον ήμισυ δεν είναι άλλη από τη φαντασίωση ότι κάπου «εκεί έξω» υπάρχει ο άνθρωπος με τον οποίον μπορούμε να γίνουμε «ένα σώμα-μια ψυχή», όπως ήμαστε ( ή θα θέλαμε να ήμαστε ) κάποτε με την πρώτη μας αγάπη, τη μητέρα μας. Μια φαντασίωση, η οποία, αν εξελιχθεί σε κάτι άλλο, αποτελεί τη σίγουρη «συνταγή» για απογοήτευση και απελπισία. Απογοήτευση γιατί, παρά το ρομαντικό ξεκίνημα, κανείς δεν μπορεί να ταυτίζεται συνεχώς με τον άλλον για πολύ καιρό. Κάποια στιγμή η πραγματικότητα χτυπά την πόρτα, για να μας πει ότι ο άλλος είναι ένας διαφορετικός άνθρωπος, με διαφορετικές προτιμήσεις, βιώματα και προσδοκίες.

Δεν είσαι αυτό που νόμιζα

Σε αυτό το κρίσιμο σημείο, όταν οι μάσκες πέφτουν, το ζευγάρι έρχεται αντιμέτωπο με την αλήθεια. Τίποτα δεν είναι τέλειο, απόλυτο, μαγικό. «Τελικά, δεν είσαι αυτό που νόμιζα», λέμε στο σύντροφό μας, σαν να ευθύνεται εκείνος για τις δικές μας ανείπωτες φαντασιώσεις. Μπορεί να εξακολουθούν να υπάρχουν απόλυτα ευτυχισμένες στιγμές, αλλά μια σχέση στη διάρκειά της εμπεριέχει τη διαφωνία, την απομάκρυνση, τις στιγμές μοναξιάς, την απογοήτευση και την ασυνεννοησία. Οι δυο πλευρές συναισθάνονται ότι ποτέ δεν θα γίνουν ένα, ποτέ δεν θα συγχωνευθούν σε ένα σώμα, θα είναι πάντα δυο ξεχωριστά άτομα. Η πρόκληση από εδώ και πέρα είναι να μπορέσει να διατηρηθεί ένας κοινός κόσμος, παρά την επίγνωση των δυο διαφορετικών. Η εξέλιξη, δηλαδή της σχέσης εξαρτάται από τη δυνατότητά μας να διαπραγματευτούμε αυτή τη διαφορετικότητα. Σε αντίθετη περίπτωση, η απογοήτευση σκοτώνει τη δέσμευση, το ενδιαφέρον, ακόμα και την ίδια την αγάπη κάποιες φορές. Εάν η σχέση αντέξει αυτό το κρίσιμο σημείο, τότε ξεκινά μια καινούρια, ώριμη φάση, που ίσως είναι πολύ πιο δυνατή και ανθεκτική στο χρόνο. Είναι πολύ πιο δυνατή, γιατί δεν βασίζεται σε άκαμπτα φανταστικά σχήματα. Αντίθετα, προκύπτει από την αποδοχή της πραγματικότητας, προσδίδοντας στη σχέση καινούρια ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις αλλαγές που φέρνουν η ζωή και ο χρόνος. Από αυτή την οπτική γωνία, η επιτυχία μιας σχέσης δεν είναι πια θέμα κάποιων μυστηριωδών δυνάμεων που κατευθύνουν τη ζωή μας. Έχει να κάνει με τη δυνατότητά μας να εξελισσόμαστε, να δεχόμαστε τον άλλον για αυτό που είναι, αλλά και να προσαρμοζόμαστε στη πραγματικότητα, διατηρώντας όμως αναμμένη τη φλόγα της σχέσης μας. Και έτσι, όταν δεν αισθανόμαστε ικανοποίηση από τις σχέσεις μας δεν αναζητάμε την απάντηση στην κακή μας μοίρα, που δεν μας φανέρωσε ακόμα την «αδελφή» ψυχή μας, αλλά στον εαυτό μας, στην εσωτερική μας πραγματικότητα και στο πώς αυτή επηρεάζει τον τρόπο που συσχετιζόμαστε με τους άλλους.

Η γλυκιά παραίτηση από τις φαντασιώσεις

Ίσως η ιδέα ότι τελικά δεν υπάρχει ένα μονάχα άτομο που μας ταιριάζει, αλλά εν δυνάμει πολλά διαφορετικά πρόσωπα, που θα μπορούσαν να γίνουν οι σύντροφοι της ζωής μας, να ακούγεται πολύ πραγματική ή ακόμα και πεζή. Υπάρχει όμως ένας άλλος, διαφορετικός ρομαντισμός που εμπεριέχεται σε αυτή τη διαπίστωση. Διαμορφώνεται από την αίσθηση ότι το πρόσωπο που τελικά επιλέγω μπορεί να μην είναι το τέλειο ταίρι μου, αλλά παρ' όλα αυτά εγώ πάλι θα το διάλεγα. Όχι γιατί είναι της μοίρας μου, αλλά γιατί αναλαμβάνω κάθε προσωπική ευθύνη για αυτό. Έχω εμπιστοσύνη στον εαυτό μου ότι, αν χρειασθεί, θα μπορούσα να σχηματίσω μια καλή σχέση και με έναν άλλον άνθρωπο. Αλλά εγώ διαλέγω και πάλι τον ίδιο. Όχι γιατί είναι ο πρίγκιπας του παραμυθιού ή η βασιλοπούλα που με περίμενε πάντα. Αλλά γιατί είναι κάτι πολύ καλύτερο. Ένας αληθινός άνθρωπος με σάρκα και οστά, με αντιφάσεις και πτυχές του χαρακτήρα του πολύ πιο πολύπλοκες από τα στερεότυπα των παραμυθένιων φαντασιώσεών μου. Ένας άνθρωπος που ενδιαφέρομαι να συνεχίσω να τον ανακαλύπτω στη διάρκεια μιας ζωής. Όχι γιατί με δεσμεύει η μοίρα, αλλά γιατί το επιθυμώ. Από αυτή την οπτική γωνία, η στιγμή που αποφασίζουμε να δεσμευτούμε δεν προκύπτει με κανέναν μεταφυσικό τρόπο. Λείπει από την καινούρια αυτή εικόνα ο φτερωτός έρως που θα μας χτυπήσει με τα βέλη του. Καμιά φωτεινή επιγραφή από νέον δεν μας ανακοινώνει: «Προχώρα, αυτός είναι ο άνθρωπος της ζωής σου». Η απόφαση έρχεται από μέσα μας και όχι από ένα μήνυμα που κάποιος το στέλνει «απ'έξω». Προκύπτει ακόμα μέσα από έναν έρωτα που εξελίσσεται μεταξύ δυο ανθρώπων οι οποίοι είναι σε επαφή με τα αληθινά τους αισθήματα. Έναν έρωτα που βασίζεται σε μια γλυκιά παραίτηση από τις παιδικές φαντασιώσεις της τελειότητας, για χάρη όμως πιο ενήλικων ικανοποιήσεων και προκλήσεων. Έναν έρωτα που μπορεί να διατηρεί την έλξη, τον αισθησιασμό, την αφοσίωση και την χαρά, μαζί με την επίγνωση και την αποδοχή των σκοτεινών , μοναχικών στιγμών του. Είναι τελικά ένας έρωτας μεταξύ δυο ενηλίκων. Αντέχουν τις δύσκολες στιγμές, αποδέχονται και διαπραγματεύονται τις διαφορές τους, καταλαβαίνουν ότι η ζωή δεν μπορεί παρά να στηρίζεται σε μια συμφιλίωση μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου. Δεν έχει και αυτό τη δική του μαγεία;