 Περιβαλλοντολογική συνείδηση & Πράσινη Χημεία
Προνοούμε για το αύριο, Σήμερα...
Για την εξυπηρέτηση της πολιτικής ταυτότητας, χρησιμοποιούνται πολλές έννοιες. Πλέον η χώρα μας έχει εκπρόσωπο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που χρησιμοποιώντας την έννοια “Οικολογία” κατάφερε να συγκεντρώσει τον αναγκαίο αριθμό ψήφων. Όμως, ως Χημικώς, διαβεβαιώνω ότι εδώ και πολλά χρόνια γίνονται πραγματικά επιστημονικά βήματα για την επίτευξη της περιβόητης Αειφόρου Ανάπτυξης. Για την επίτευξή της πάω από όλα απαιτείται επιστημονική γνώση και περιβαλλοντική συνείδηση των πολιτών στις καθημερινές δραστηριότητές τους. Η οικολογία δεν είναι πολιτική, καθώς δεν μπορεί να πραγματεύεται όλα τα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα.
Ποια είναι όμως η θέση του Χημικού;
Η πλειονότητα των απειλών για την καταστροφή του περιβάλλοντος και κατά κύριο λόγο αυτές που σχετίζονται με τη χημική ρύπανση, προκαλούνται από υλικά που παράγει και χρησιμοποιεί ο χημικός. Η κοινωνική εικόνα επομένως του Χημικού χρεώνεται την ταύτιση του με τη Χημική Βιομηχανία. Αντιθέτως όμως ο Χημικός, γνωρίζοντας τη σημασία και τα προβλήματα που προκαλούνται από τη χρήση διαφόρων επικίνδυνων ουσιών καθώς και αναπτύσσοντας τόσο μεθόδους τεχνολογίας απορρύπανσης, όσο νέες μεθόδους οικολογικής παρασκευής είναι αυτός που καλείται να αντιμετωπίσει τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Για το λόγο αυτό, τα τελευταία χρόνια γίνονται μεγάλες προσπάθειες σε παγκόσμιο επίπεδο για την εξάλειψη αυτών των προβλημάτων, με κύριο άξονα την ανάπτυξη μιας νέα επιστημονικής φιλοσοφίας, αυτή της Πράσινης Χημείας.
Τι είναι η Πράσινη Χημεία;
Η Πράσινη Χημεία (Green Chemistry) είναι μια νέα φιλοσοφία της Χημείας με βασική αρχή την πρόληψη της ρύπανσης του περιβάλλοντος: Είναι καλύτερα να προλαβαίνουμε τη δημιουργία αποβλήτων και τοξικών ουσιών, παρά να τα αντιμετωπίζουμε μετά τη δημιουργία τους με διάφορες κατεργασίες.
Εμφανίστηκε δυναμικά στον επιστημονικό χώρο στις αρχές της τελευταίας δεκαετίας του 20ου αιώνα. Ονομάζεται και Βιώσιμη Χημεία (Sustainable Chemistry) αλλά επικράτησε ο όρος Πράσινη Χημεία που πρωτοεισήχθηκε από τον Paul Anastas.
Πράσινη Χημεία είναι ο σχεδιασμός Χημικών Προϊόντων και χημικών διεργασιών που μειώνουν ή εξαλείφουν την χρήση και τη δημιουργία επικίνδυνων χημικών ουσιών και αποβλήτων.
Ελληνικό Δίκτυο Πράσινης Χημείας
Ιδρύθηκε τον Απρίλιο του 2005 με πρωτοβουλία της Ένωσης Ελλήνων Χημικών και 4 ακαδημαϊκών ιδρυμάτων της Ελλάδος (Τμήματα Χημείας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πανεπιστημίου Αθηνών). Στο δίκτυο μετέχουν και οι περιβαλλοντικές MO Μεσόγειος SOS και WWF Ελλάς ως μέλη και συνεργάτες.
Ο σκοπός του δικτύου είναι η προώθηση της Πράσινης Χημείας στην εκπαίδευση όλων των βαθμίδων, στην έρευνα, στη βιομηχανία και στην κοινωνία.
Γιατί πρέπει να υιοθετηθεί η Πράσινη Χημεία;
Η Πράσινη Χημεία, η νέα αυτή φιλοσοφία της Χημείας, που έχει ως βασική αρχή την πρόληψη στη χρήση και δημιουργία επικίνδυνων χημικών ουσιών, έχει στόχο την υγεία του ανθρώπου και του περιβάλλοντος, την διατήρηση της ποιότητας ζωής που έχει πετύχει η κοινωνία μέσω της Χημείας αλλά και την προώθηση περαιτέρω των τεχνολογικών επιτευγμάτων της Χημείας κατά τρόπο Βιώσιμο. Οι τρεις πυλώνες που στηρίζεται η Βιωσιμότητα και αναπτύσσεται η Πράσινη Χημεία είναι: Περιβάλλον, Κοινωνία, Οικονομία.
Ποια είναι τα οφέλη από την υιοθέτηση της Πράσινης Χημείας;
Άνθρωπος: Προστασία της υγείας. Διατήρηση και βελτίωση της Ποιότητας Ζωής παράγοντας, κατά τρόπο βιώσιμο, ό,τι χρειάζεται ο άνθρωπος.
Περιβάλλον: Μειώνει ή εξαλείφει τις επικίνδυνες χημικές ουσίες που διοχετεύονται στο πριβάλλον από την παραγωγή και χρήση αγαθών.
Βιομηχανία: Η βιομηχανία ρυπαίνει λιγότερο το περιβάλλον. Βελτιώνει την εικόνα της Βιομηχανίας στην κοινωνία. Η βιομηχανία έχει οικονομικά οφέλη και συμμετέχει ουσιαστικά στην Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Η υιοθέτηση της Πράσινης Χημείας δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας.
 Παραδείγματα
Στις χημικές αντιδράσεις οι διαλύτες είναι το βασικό συστατικό που χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλη αναλογία σε σχέση με τα προϊόντα, καθ' όλη τη διάρκεια παραγωγής και τελικά αποτελούν τον κύριο όγκο των αποβλήτων τα οποία συνήθως είναι τοξικά. Η Πράσινη Χημεία προτείνει και χρησιμοποιεί “αντιδράσεις” χωρίς διαλύτη ή διαλύτες που είναι μη τοξικοί και επαναχρησιμοποιούνται όπως το νερό, υπερκρίσιμοι διαλύτες, ιονικοί διαλύτες κ.α.
Παραδείγματος χάριν πτητικοί οργανικοί διαλύτες (VOC), χλωριωμένοι διαλύτες (CFC) αντικαθιστούνται από το υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα το οποίο ανακυκλώνεται και επαναχρησιμοποιείται, σε εφαρμογές όπως το οικολογικό καθάρισμα, στην εκχύλιση φυσικών προϊόντων (καφές χωρίς καφεΐνη, μπαχαρικά και γενικά για παραλαβή φυσικών προϊόντων κ.α.)
Επίσης η πράσινη Χημεία αναπτύσσει μεθόδους καταλυτικής παρασκευής προς αντικατάσταση των απλών στοιχειομετρικών, με άμεσο αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων και των τοξικών αντιδραστηρίων. Λαμπρό παράδειγμα αποτελεί η καταλυτική καύση του φυσικού αερίου που παράγει λιγότερη από 1ppm οξείδια του αζώτου, εν αντιθέσει της μη καταλυτικής καύσης που παράγει 150-250 ppm οξειδίου του αζώτου.
Ένα άλλο λαμπρό παράδειγμα της αξίας των αρχών της Πράσινης Χημείας είναι η προσπάθεια της εξάλειψης της κλασικής πλαστικής σακούλας που λόγω μεγάλης χρήσης προκαλούν εκτεταμένη περιβαλλοντική ρύπανση και αντικατάστασης αυτής από μια περιορισμένης διάρκειας ζωής (Neosac). Η σύνθεση της από πολυαιθυλένιο (PE) με μια πρόσθετη ύλη έχει ως αποτέλεσμα τη μετατροπή του ρυπογόνου πολυαιθυλενίου σε υλικό που διασπάται στη φύση. Διασπάται πλήρως στην ελεύθερη φύση, καθώς το οξυγόνο, το φως και η ζέστη της υποβάλλουν σε μια φωτοχημική διαδικασία, που επιφέρει τη διάσπασή της, παράγοντας νερό, διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και βιομάζα, που δε ρυπαίνουν το έδαφος και δεν επηρεάζουν την ανάπτυξη των φυτών και της πανίδας. Το νέο οικολογικό προϊόν είναι μόνο κατά 25-30% ακριβότερο, και εδώ και αρκετά χρόνια το χρησιμοποιούν μεγάλες αλυσίδες καταστημάτων στο εξωτερικό.
Αλλάζουμε συνήθειες για να μην αλλάξει η ζωή μας...
Δημήτρης Γιαννακουδάκης
2υο_Τέταρτα
|
