 Ιστορία - προέλευση
Το πρωταπριλιάτικο ψέμα, έχει τις ρίζες του στον 15ο αιώνα και που τελικά επικράτησε τις μέρες μας και έχει γίνει πλέον έθιμο. Το πρωταπριλιάτικο ψέμα ξεκίνησε αρχικά από την Γαλλία, στην οποία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η πρώτη του Απρίλη είχε καθιερωθεί ως πρωτοχρονιά. Έτσι ενώ όλη η άλλη Ευρώπη την πρωτοχρονιά την γιόρταζε την 1 Ιανουαρίου, οι Γάλλοι, ήταν οι μοναδικοί που ξεχώριζαν, και την γιόρταζαν την 1 Απρίλη. Όταν το 1564 ο βασιλιάς Κάρολος θ’ αποφάσιζε να το αλλάξει, καθιερώνοντας ως πρώτη του έτους την 1 Ιανουαρίου, συνάντησε έντονες αντιδράσεις από ορισμένους ένθερμους οπαδούς του εθίμου, οι οποίοι επέμεναν σε πείσμα όλων των άλλων να γιορτάζουν σαν πρωτοχρονιά την Πρωταπριλιά. Οι άλλοι που δέχτηκαν την αλλαγή πείραζαν τους «παραδοσιακούς» με κάλπικα πρωτοχρονιάτικα δώρα και πιπεράτα ψέματα.
Άλλη εκδοχή είναι η εξής: Οι Γάλλοι πάλι ονόμαζαν το πρωταπριλιάτικο ψέμα «ψάρι του Απρίλη» και η εξήγηση είναι, ότι οι Κέλτες λόγω του καλού καιρού άρχιζαν το ψάρεμα την πρώτη Απριλίου. Όμως συχνά η φτωχή ψαριά διέψευδέ τις ικανότητες τους, και οι ψαράδες γύριζαν στα σπίτια τους μ’ άδεια τα χέρια, αλλά με την φαντασία να οργιάζει και να διηγούνται πολλά ψεύτικα συμβάντα κατά τις ημέρες που ψάρευαν.
Για κάποιους πάλι, οι πρωταπριλιάτικες φάρσες οφείλουν την ύπαρξή τους στη γιορτή της «Kοροϊδίας και του Ξεγελάσματος» της ρωμαϊκής Θεάς «Bένους Aπρίλις», δηλαδή της Aπριλίου Aφροδίτης, που έδινε το έναυσμα για απελευθέρωση του πνεύματος ταυτόχρονα με την οργιώδη απελευθέρωση της φύσης…
Το ψέμα (της πρωταπριλιάς) στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα διαφοροποιήθηκε το έθιμο και πήρε την γνωστή ελληνική χροιά. Η βασική ιδέα βέβαια παρέμεινε ίδια. Λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα» μας. Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά. Σε κάποιες άλλες πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα αν είναι παντρεμένος θα χηρέψει γρήγορα. Στη Θράκη το βρόχινο νερό της Πρωταπριλιάς θεωρείται θεραπευτικό και γι’ αυτό το μαζεύουν σε μπουκάλι και πίνει απ’ αυτό ο άρρωστος.
Στην Κομοτηνή, την παλιά Γκιουμουλτζίνα, λέγανε πως την πρωταπριλιά το είχαν σε καλό να γελούν, «για να γίνουν τα κουκούλια τους», όταν, βέβαια, είχαν σηροτροφία (εκτροφή μεταξοσκωλήκων). Στην Τζαντώ της Ανατολικής Θράκης, είχανε, λέει, σε καλό να γελάσουν τον άλλον, για να κάνουν τα δέντρα καρπό Μα κείνος που ξεγελιόταν το είχε σε κακό όλο το χρόνο θα ήτανε γελασμένος, κι αν ήταν παντρεμένος, θα χήρευέ. Στην Άνδρο, πάλι, λένε ψέματα την 1η του Μάρτη κι όχι την Πρωταπριλιά.
Ψέματα και Ελληνικό Λεξικό
1. Ψευδής = Αυτός που δεν αληθεύει, δεν ανταποκρίνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα.
2. Ψευτοδίλημμα = Το πλαστό, ψεύτικο δίλημμα, αυτό που δεν υφίσταται στην πραγματικότητα.
3. Ψευδοεπιστημονικός = Αυτός που παρουσιάζεται επιφανειακά ως επιστημονικός ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.
4. Ψευδοκράτος = Κράτος νομικά ανύπαρκτο και χωρίς αναγνώριση από διεθνείς οργανισμούς.
5. Ψευδολόγημα = Λόγος που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ψέμα .
6. Ψευδολογία = Το να λέει κανείς ψέματα συνειδητά.
7. Ψευδομάρτυρας (ψευδορκία – επιορκία) = Μάρτυρας δίκης που καταθέτει συνειδητά ψευδή στοιχεία.
8. Φάρσα = Είναι κωμικό θεατρικό έργο που χαρακτηρίζεται από τη γρήγορη εναλλαγή απρόοπτων κωμικών παρεξηγήσεων. Το να ξεγελάσει κάποιος σκόπιμα κάποιον με σκοπό να προκαλέσει με παιγνιώδη διάθεση το γέλιο των άλλων.
9. Ψέμα = είναι μια πρόταση που λέγεται από κάποιον με σκοπό να πείσει το κοινό του ότι είναι αληθής, ενώ ο ίδιος συνειδητά γνωρίζει (ή πιστεύει) ότι η πρόταση είναι αναληθής. (Εάν ο ίδιος ο υποστηρικτής της πρότασης την πιστεύει για αληθή ενώ δεν είναι, έχουμε να κάνουμε με πλάνη και όχι με ψέμα).
Ψέμα και ορθογραφία
Η σωστή ορθογραφία είναι ψέμα, δηλαδή με ένα 'μ'. Καθώς η λέξη προέρχεται από την αρχαιοελληνική ψεύσμα, με αποβολή του 'σ' και απλοποίηση του 'ψεύμα' σε 'ψέμα' (όπως ρεύμα-ρέμα).
Ψέματα και Υγεία
Σύνδρομο του Μινχάουζεν. Πρόκειται για διαταραχή της προσωπικότητας.
Στην προσπάθειά του να τραβήξει την προσοχή των γιατρών, ο ασθενής εφευρίσκει διάφορες σωματικές ενοχλήσεις. Σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου τις προξενεί ο ίδιος. Κοιλιακοί πόνοι, ναυτία και ίλιγγοι είναι τα συνήθη συμπτώματα. Σκοπός των ανθρώπων που πάσχουν απ’ αυτό το σύνδρομο είναι να φαίνονται πάντα άρρωστοι, εξασφαλίζοντας μ’ αυτό τον τρόπο τη συνταγογράφηση κλινικών εξετάσεων και φαρμακολογικών θεραπειών. Αν έρθουν αντιμέτωποι με την αλήθεια δεν την αποδέχονται και απευθύνονται σε άλλες υγειονομικές μονάδες.
Το όνομα προέρχεται από το βαρόνο Μινχάουζεν, πρωταγωνιστή του πασίγνωστου βιβλίου του Ροδόλφου Ράσπε, του 1785. Αφότου επέστρεψε από το Ρωσοτουρκικό Πόλεμο (1768-1774), άρχισε να διηγείται φανταστικά κατορθώματα.
Ο γιατρός έρχεται συχνά αντιμέτωπος μ' ένα ασυνάρτητο και απίθανο ιστορικό του ασθενούς, το οποίο αποτελείται από σοβαρά συμπτώματα ασύνδετα μεταξύ τους, τα οποία δεν αποδίδονται σε καμιά αιτία. Οι ίδιες οι κλινικές εξετάσεις μπορεί να έχουν παραποιηθεί από τον ασθενή, ο οποίος θέλει να προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση σχετικά με την "αρρώστια" του.
Υπάρχει επίσης το λεγόμενο "σύνδρομο του Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου", που πλήττει τους γονείς, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία των παιδιών. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ένας γονιός φαινομενικά στοργικός αλλάζει γιατρούς και νοσοκομεία για να γιατρέψει ένα μονίμως άρρωστο παιδί, το ασυνάρτητο ιατρικό ιστορικό του οποίου οφείλεται στον ίδιο τον ενήλικο με την άλογη χορήγηση φαρμάκων ή την παραποίηση των κλινικών εξετάσεων.
Ψέματα και internet
1. Phishing. Η λέξη Phishing είναι παραλλαγή της λέξης Fishing (ψάρεμα). Με τον όρο Phishing εννοούμε την νέα μέθοδο που χρησιμοποιούν ορισμένοι απατεώνες στέλνοντας "ψεύτικα" email από δήθεν αξιόπιστους φορείς (πχ Τράπεζα, microsoft κλπ) σε ανυποψίαστους χρήστες προσπαθώντας να τους αποσπάσουν χρήσιμες πληροφορίες όπως πχ στοιχεία πιστωτικών καρτών, κωδικούς και άλλα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Ο χρήστης διαβάζοντας ότι το email ήρθε από την δήθεν γνωστή εταιρεία ή φορέα…. απαντά και ακολουθεί τις προτροπές που ακολουθούν το μήνυμα που παρέλαβε … στέλνοντας όμως τις πληροφορίες στα χέρια των απατεώνων που έστειλαν αυτό το "ψευδό – παραπλανητικό" email. Αρα προσέχουμε και επιβεβαιώνουμε και με άλλους τρόπους (πχ τηλεφωνικά) την πρόθεση της δήθεν εταιρείας που μας ζητά ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
2. HOAX VIRUSES / chain letters. Οι Ιοί "του μυαλού", οι Ιοί φάρσες. Δεν καταστρέφουν τίποτα (μόνοι τους) δεν αναμεταδίδονται μόνοι τους, όλα τα κάνει το μυαλό μας και το πληκτρολόγιο μας. Αρχίζει κάποιος στέλνει ένα email σε καμιά 50αρια άτομα φίλους του με το μήνυμα "σώστε τα σπουργίτια από την μόλυνση στείλτε αυτό το μήνυμα στους φίλους σας" ή "επικίνδυνος ιός θα ενεργοποιηθεί την τάδε του μήνα δείτε εάν τον έχετε στον Η/Υ σας , ο ιός λέγετε palamuti.exe" και αρχίζουν μετά τα πληκτρολόγια να παίρνουν φωτιά και τα email χιλιάδες να ταξιδεύουν στο διαδίκτυο οι πιο άτυχοι ίσως ανακαλύψουν ότι έχουν τον ιό στον Η/Υ τους που με δάκρυα στα μάτια από την χαρά για την έγκαιρη ανακάλυψη θα σβήσουν το μισητό αρχείο που ΙΣΩΣ να ήταν ένα συμπαθέστατο και χρήσιμο αρχείο ΦΟΝΙΑΑ. (τα chain letters είναι email που μας παρακινούν να τα προωθήσουμε σε όσους φίλους μπορούμε για να επιτευχθεί ο σκοπός Χ (π.χ να σωθεί ένα παιδί) ).
Λαϊκή Σοφία
Ο ΠΡΩΤΟΝ ΨΕΥΔΟΣ. "Το αρχικό ψέμα" Ειπώθηκε από τον Αριστοτέλη (Αναλυτικά πρότ. 66α 16: «Ο δε ψευδής λόγος γίνεται παρά το πρώτον ψεύδος»), που ήθελε να προφυλάξει από τα κακά συμπεράσματα που ακολουθούν μια πλανεμένη βασική σκέψη. Λέγεται σήμερα για ψέμα που μπορεί να έχει για επακόλουθο και άλλα.
Περισσότερα για το ψέμα: Ρητά και έξυπνα λόγια και Λαϊκές Παροιμίες.
|
