Ακριβής όρος για την έννοια της φιλίας δεν υπάρχει, παρά το γεγονός ότι η φιλία είναι ένα «δέσιμο» που ξεκινά από πολύ μικρή ηλικία. Τα συναισθήματα είναι αυθόρμητα στην ηλικία αυτή, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες η φιλία διαφοροποιείται μάλλον από το συναίσθημα. Οι γυναίκες δίνουν μεγαλύτερη σημασία στη φιλία απ’ ό,τι οι άντρες, οι άγαμοι από τους έγγαμους και οι απόφοιτοι των ΤΕΙ και ΑΕΙ δεν δίνουν τόσο μεγάλη αξία στη φιλία. «Η φιλία είναι όρος πολυεπίπεδος. Σε γενικές γραμμές, φιλία είναι η εθελοντική αλληλεξάρτηση ανάμεσα σε δύο άτομα, με απώτερο σκοπό να ικανοποιηθούν κοινωνικο- συναισθηματικοί στόχοι των εμπλεκομένων, η οποία είναι πιθανό να περιλαμβάνει ποικίλους τύπους και βαθμούς συντροφικότητας, οικειότητας, στοργής και αμοιβαίας βοήθειας» αναφέρει η κοινωνιολόγος-ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Αιγαίου Αγγελική Λουίζου, σημειώνοντας πως ιδιαίτερη θεωρητική και εμπειρική έμφαση έχει δοθεί στον καθορισμό των παραγόντων ή των διαδικασιών που συμβάλλουν στη δημιουργία των ομάδων μέσα στις οποίες αναπτύσσονται οι φιλίες.
Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάζουν ότι η ηλικιακή ομάδα των 26-30 αντιλαμβάνεται τη σημαντικότητα των φίλων και της παρέας ως αρκετά σημαντική αξία στη ζωή τους, συγκριτικά με μικρότερες ηλικιακές ομάδες, οι οποίες την αντιλαμβάνονται ως πολύ σημαντική αξία.
«Ενδεχομένως, αυτή η χρονική περίοδος είναι περισσότερο καθοριστική για τη ζωή των ατόμων, αφού είναι πιθανό ότι αλλάζουν οι συνθήκες ζωής τους, δίνεται έμφαση στην επαγγελματική ανέλιξη και στη δημιουργία οικογένειας. Επομένως, πολλές φιλίες οι οποίες βασίζονταν στη συχνή επαφή και την οικειότητα ή σε κοινές δραστηριότητες και ενδιαφέροντα τείνουν να εξαλειφθούν, αφού αλλάζουν οι παράγοντες που τις διατηρούσαν» σημειώνει η κ. Λουίζου.
Η αξία της φιλίας επηρεάζεται από το φύλο, κάτι το οποίο δείχνει ότι τα δύο φύλα έχουν διαφορετικές απόψεις για τη φιλία και το ρόλο που αυτή διαδραματίζει στη ζωή τους. Η αξία της φιλίας αλλά και η σημαντικότητα των φίλων και της παρέας αξιολογείται πιο υψηλά από τις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες, το οποίο φανερώνει ότι οι γυναίκες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στα κοινωνικά τους δίκτυα. Το παραπάνω εύρημα βρίσκεται σε συμφωνία μ’ άλλες έρευνες, οι οποίες έχουν αποδείξει ότι οι γυναίκες έχουν πιο ποιοτικά κοινωνικά δίκτυα συγκριτικά μ’ αυτά των ανδρών.
Επίσης, σύμφωνα με τις προηγούμενες θεωρίες, στις οποίες υποστηρίζεται ότι τα αγόρια υιοθετούν διαφορετικά κριτήρια από τα κορίτσια για τη διαμόρφωση των φιλικών τους σχέσεων, είναι πιθανό οι άνδρες όταν σταματούν κάποια δραστηριότητα ή αλλάζουν τα ενδιαφέροντά τους να μεταβάλλονται ταυτόχρονα και οι φιλικές τους σχέσεις.
Μια στατιστικώς σημαντική διαφοροποίηση παρουσιάζεται ανάμεσα σε άγαμους και έγγαμους (με ή χωρίς παιδιά), αφήνοντας την υπόνοια ότι ο θεσμός του γάμου συμβάλλει στη μεταβολή των αντιλήψεων των ατόμων αναφορικά με τη σημασία των φίλων και της παρέας. Οι έγγαμοι –με ή χωρίς παιδιά– αξιολογούν χαμηλότερα τη σημαντικότητα των φίλων και της παρέας συγκριτικά με τους άγαμους.
Πιθανώς, από τη στιγμή που τα άτομα βρίσκουν τον κατάλληλο γι’ αυτούς σύντροφο αντιλαμβάνονται τη φιλία και την παρέα διαφορετικά και ίσως σ’ αυτή την περίπτωση έχει ισχύ η θεωρία της αλληλεξάρτησης. Με βάση αυτή την θεωρία, είναι πιθανό τα νέα άτομα να αποχωρούν από μία παρέα ή να μειώνουν τη σημασία της, αφού θεωρούν ότι ο σύντροφός τους μπορεί να τους προσφέρει ακόμα πιο πολλά οφέλη από την παρέα και τις φιλίες που είχαν συνάψει τα προηγούμενα χρόνια της ζωής τους. Μία ακόμα πιθανή εξήγηση είναι ότι οι έγγαμοι, έχοντας να αντιμετωπίσουν περισσότερες υποχρεώσεις συγκριτικά με τους άγαμους, έχουν λιγότερο ελεύθερο χρόνο και αναπροσαρμόζουν τις προτεραιότητές τους και μαζί με αυτές και την αξία της φιλίας.
Πώς διαλέγουν φίλους τα παιδιά
Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να θεωρήσουν φίλους τους εκείνους τους συνομηλίκους που βρίσκονται στο άμεσο κοινωνικό τους περιβάλλον και όχι εκείνους που τους βλέπουν πιο σπάνια. Άλλος παράγοντας που θεωρείται ότι έχει καθοριστικό ρόλο είναι η οικειότητα.
- Τα αγόρια προτιμούν να κάνουν παρέα με παιδιά με τα οποία έχουν μεγαλύτερη οικειότητα, ακόμα κι αν δεν έχουν πολλά κοινά δημογραφικά χαρακτηριστικά ή επιδόσεις (σχολική απόδοση).
- Τα κίνητρα τα οποία έχουν εξέχουσα σημασία για το σχηματισμό ισχυρών, κοινωνικών δικτύων διαφέρουν ανάλογα με το φύλο (επιθετικότητα για τα αγόρια, φυσική ελκυστικότητα για τα κορίτσια).
Υποστηρίζεται ότι τα κορίτσια συνήθως λαμβάνουν υπόψη τους ένα μεγαλύτερο πλήθος χαρακτηριστικών για να διαμορφώσουν κοινωνικές σχέσεις συγκριτικά με τα αγόρια.
Συνολικά στα ευρήματα διάφορων ερευνών, αναφορικά με τη διαμόρφωση των κοινωνικών ομάδων στην προεφηβική ηλικία, παρουσιάζονται τέσσερις, εν δυνάμει, διαδικασίες:
Οι ομάδες μπορούν να διαμορφωθούν και να περιστρέφονται γύρω από μία στενή, φιλική σχέση ανάμεσα σε δύο άτομα.
Οι ομάδες μπορούν να διαμορφωθούν κάτω από την επιρροή ενός ατόμου, το οποίο διαθέτει ικανότητες και ταλέντα τα οποία αξιολογούνται θετικά από την ομάδα.
Οι ομάδες μπορούν να διαμορφωθούν με βάση μία κοινή δραστηριότητα, όπως μία αθλητική ομάδα.
Οι ομάδες μπορούν να διαμορφωθούν με βάση τα κοινά ενδιαφέροντα, τα οποία φέρνουν σε επαφή τα παιδιά και συμβάλλουν στην αναγνώρισή τους ως ομάδα. Καταλυτικός ο ρόλος του μορφωτικού επιπέδου
Παρουσιάζεται στατιστικώς σημαντική διαφορά ανάμεσα στην αξία της φιλίας και το μορφωτικό επίπεδο, κάτι το οποίο δείχνει ότι τα άτομα με διαφορετικό εκπαιδευτικό υπόβαθρο αντιλαμβάνονται διαφορετικά τη φιλία στη ζωή τους.
- Τα μορφωτικά επίπεδα στα οποία παρουσιάζεται στατιστικώς σημαντική διαφορά είναι τα ΤΕΙ, τα ΑΕΙ και η Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση. Δηλαδή, τα άτομα που έχουν τελειώσει την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση δίνουν μικρότερη αξία στο θεσμό της φιλίας συγκριτικά με τα άτομα που έχουν τελειώσει ΤΕΙ ή ΑΕΙ. Ενδεχομένως τα άτομα που έχουν τελειώσει την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση έχουν διαφορετικές προτεραιότητες και ανάγκες συγκριτικά με άτομα υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, όπως για παράδειγμα κοινωνική ανέλιξη, βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου κ.λπ.
