Δυο μελέτες του Nature, αποκάλυψαν πως ο ύπνος παίζει ένα ζωτικό ρόλο στην μνήμη και την μάθηση, και ότι οι ερευνητές μόλις τώρα αρχίζουν να τον κατανοούν. «Οι έρευνες για την μνήμη μετασχηματίζονται» γράφει η ερευνήτρια Karen Nader του Πανεπιστημίου McGill του Montreal, στο σχόλιο που συνοδεύει τις μελέτες. «Δεν πιστεύεται πια ότι η μνήμη είναι το hardwiring της πληροφορίας στον εγκέφαλο. Αντί αυτού, φαίνεται ότι μάλλον είναι μια διαδικασία αποθήκευσης και επαναποθήκευσης.

Ο ύπνος επαναλαμβάνει την «αποθήκευση» και βελτιώνει την μνήμη. Στην πρώτη μελέτη, οι ερευνητές βρήκαν ότι ο ύπνος μπορεί να «σώσει» μνήμες που είχαν χαθεί κατά την διάρκεια της ημέρας. Η μελέτη έδειξε ότι η ικανότητα των μαθητών να κρατήσουν την γνώση λέξεων, βελτιώθηκε μετά από ένα βραδινό ύπνο μιας νύχτας, ακόμα και αν οι μαθητές είχαν χάσει ένα μέρος αυτής της γνώσης κατά την διάρκεια της ημέρας. Οι ερευνητές έλεγξαν την ικανότητα των μαθητών να αναγνωρίζουν μια ομάδα από κοινές λέξεις σε εναλλαγή με ένα μηχάνημα μίμησης της φωνής, που όμως τις έκανε δύσκολο να αναγνωρισθούν. Μετά τους εκπαίδευσαν να αναγνωρίζουν τις λέξεις, και τους εξέτασαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές για να δουν πόσο αποτελεσματική ήταν η εκπαίδευση. Οι ερευνητές είπαν ότι η διαδικασία ήταν παρόμοια με αυτήν που κάποιος μαθαίνει μια ξένη γλώσσα. Η μελέτη έδειξε ότι η αποτελεσματικότητα μειωνόταν όσο προχωρούσε η μέρα, αλλά αποκτιόταν ολοκληρωτικά μετά από μιας νύχτας ύπνο. «Σοκαριστήκαμε από αυτά που βρήκαμε», είπε ο ερευνητής Howard Nusbaum, καθηγητής της ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Σικάγο. «Μας έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός που συνέβη στους σπουδαστές, να χάνουν δηλαδή την μάθηση κατά την διάρκεια της ημέρας, και μετά να την αποκτούν εκ νέου». Το συμπέρασμα είναι πως ο ύπνος, εκτός των άλλων, έχει και μια ιδιαίτερη λειτουργία μάθησης, παρόμοια με την γνωστή λειτουργία υπολογιστή, όταν κρατάει στοιχεία στην μνήμη RAM, πριν γίνει το οριστικό «save» στον σκληρό του δίσκο. Η λειτουργία αυτή, με άλλα λόγια, παγιώνει τις αναμνήσεις, προστατεύοντάς τες αρχικά από τη καταστροφή, και αποθηκεύοντάς τες μετά, ξανά, στην μνήμη.

Η αποθήκευση αναμνήσεων είναι μια λεπτή διαδικασία. Στην δεύτερη μελέτη οι ερευνητές βρήκαν νέες ενδείξεις ότι η διαδικασία της αποθήκευσης μπορεί να περνά από διαφορετικά στάδια, και ότι μπορεί οι μνήμες να γίνονται επιρρεπείς σε απώλεια κατά την διάρκεια κάποιων από αυτά τα στάδια. Η μελέτη ερεύνησε τις συνέπειες του ύπνου στην μνήμη κάποιου μαθημένου βήματος –, όπως π.χ. διαφορετικές ασκήσεις δακτύλων για δακτυλογράφηση, σε διαφορετικά στάδια. Οι ερευνητές βρήκαν ότι όταν γινόταν η δεύτερη άσκηση όπου ένα άλλο δάκτυλο εκπαιδευόταν στην χρήση του στην δακτυλογράφηση, αμέσως μετά το μάθημα για το προηγούμενο, τότε η μνήμη της δεύτερης άσκησης μπερδευόταν με την διαδικασία της πρώτης μαθημένης άσκησης. Δηλαδή, η πρόσφατη μνήμη της πρώτης άσκησης, χανόταν στην διαδικασία της άμεσης εκμάθησης της δεύτερης άσκησης. Ο ύπνος στην συνέχεια, όπως διαπίστωσαν, ενίσχυσε την μνήμη της άσκησης, αλλά μόνο της δεύτερης και όχι και της πρώτης. Και αυτό έγινε γιατί η μνήμη της δεύτερης δεν «συγχύστηκε» με άλλη. Όταν όμως η δεύτερη άσκηση εκμάθησης έγινε έξη ώρες αργότερα από την πρώτη, δεν μπερδεύτηκε με την διαδικασία της πρώτης, και με τον ύπνο ενισχύθηκαν οι επιδόσεις και οι μνήμες και των δύο.

Οι ερευνητές κατάληξαν στο ότι τα ευρήματα δείχνουν ότι όταν οι μνήμες επανακαλούνται, μετά αποσύρονται σε μια μη σταθερή κατάσταση. Από την στιγμή που ενεργοποιούνται, αυτές οι μνήμες μπορεί να αποθηκευτούν και πάλι ή να χαθούν εάν σε αυτή την διαδικασία υπάρξει «μπέρδεμα» με κάποια άλλη. Επίσης διαπιστώθηκε ότι ενώ η ακρίβεια της δακτυλογράφησης επηρεάσθηκε από πρόσθετες διαδικασίες μάθησης, η ταχύτητά της έμεινε ανεπηρέαστη, και αυτό δείχνει ότι πιθανώς δεν επηρεάζονται όλες οι μνήμες από τις επανακλήσεις τους ή ότι τουλάχιστον μερικές μνήμες επηρεάζονται με έναν άλλο διαφορετικό τρόπο. Το εύρημα της μελέτης, ότι οι μνήμες των ανθρώπων περνούν μια διαδικασία ξανα-παγίωσής τους, θεωρήθηκε ότι είναι μια ανακάλυψη που βάζει νέα όρια στις σχετικές θεωρήσεις.