Το ευρώ εισήχθη τον Ιανουάριο 1999 και έγινε το νέο νόμισμα 11 κρατών μελών αντικαθιστώντας τα εθνικά νομίσματα, όπως το γερμανικό μάρκο και το γαλλικό φράγκο, σε δύο στάδια. Στην αρχή καθιερώθηκε ως εικονικό νόμισμα για μέσα πληρωμής πλην των μετρητών και για λογιστικούς σκοπούς, ενώ τα εθνικά νομίσματα εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούνται για πληρωμές με μετρητά και να θεωρούνται ως υπομονάδες του ευρώ, και την 1η Ιανουαρίου 2002 κυκλοφόρησε σε χαρτονομίσματα και κέρματα.

Το ευρώ δεν είναι το νόμισμα όλων των κρατών μελών της ΕΕ. Δύο χώρες (η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο) συμφώνησαν μια ρήτρα μη συμμετοχής που συμπεριλήφθηκε στη συνθήκη και τις εξαιρεί από τη συμμετοχή τους, ενώ τα υπόλοιπα κράτη μέλη (πολλά από τα νεότερα κράτη μέλη της ΕΕ και η Σουηδία) δεν πληρούν ακόμη τις προϋποθέσεις για υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος. Μόλις αυτό συμβεί, θα αντικαταστήσουν το εθνικό τους νόμισμα με το ευρώ.

Ποιες χώρες υιοθέτησαν το ευρώ – και πότε;

1999 - Βέλγιο, Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Αυστρία, Πορτογαλία και Φινλανδία
2001 - Ελλάδα
2002 - Κυκλοφορία χαρτονομισμάτων και κερμάτων του ευρώ
2007 - Σλοβενία
2008 - Κύπρος, Μάλτα
2009 - Σλοβακία

Το ευρώ και η Οικονομική και Νομισματική Ένωση

Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ αποτελούν τμήμα της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) η οποία μπορεί να περιγραφεί ως ένα προχωρημένο στάδιο οικονομικής ολοκλήρωσης που βασίζεται σε μια ενιαία αγορά. Προϋποθέτει τον άρτιο συντονισμό οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών και, για τις χώρες που πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις, μια ενιαία νομισματική πολιτική και ένα ενιαίο νόμισμα, το ευρώ.

Η διαδικασία οικονομικής και νομισματικής ολοκλήρωσης στην ΕΕ είναι παράλληλη με την ιστορία της ίδιας της Ένωσης. Όταν ιδρύθηκε η ΕΕ το 1957, τα κράτη μέλη επικέντρωσαν τις προσπάθειές τους στην οικοδόμηση μιας κοινής αγοράς. Ωστόσο, με τον καιρό έγινε σαφές ότι χρειαζόταν στενότερη οικονομική και νομισματική συνεργασία, ώστε να μπορέσει η εσωτερική αγορά να αναπτυχθεί και να λειτουργήσει αποδοτικότερα. Ο στόχος της ΟΝΕ και του ενιαίου νομίσματος τέθηκε μόλις το 1992 με τη συνθήκη του Μάαστριχτ (συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση), η οποία καθόρισε τους θεμελιώδεις κανόνες για την εισαγωγή του. Οι κανόνες αυτοί ορίζουν τους στόχους της ΟΝΕ, τις απαιτούμενες αρμοδιότητες και τα κριτήρια που πρέπει να πληρούν τα κράτη μέλη για να υιοθετήσουν το ευρώ. Στα κριτήρια αυτά, γνωστά ως "κριτήρια σύγκλισης" (ή κριτήρια του Μάαστριχτ), περιλαμβάνονται ο χαμηλός και σταθερός πληθωρισμός, η σταθερότητα των συναλλαγματικών ισοτιμιών και τα υγιή δημόσια οικονομικά.

Ποιος το διαχειρίζεται;

Όταν γεννήθηκε το ευρώ, η νομισματική πολιτική τέθηκε υπό την ευθύνη του ευρωσυστήματος, δηλαδή της ανεξάρτητης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), η οποία ιδρύθηκε για το σκοπό αυτό, και των κεντρικών τραπεζών των κρατών μελών που υιοθέτησαν το ευρώ.

Η δημοσιονομική πολιτική (φόροι και δαπάνες) εξακολουθεί να παραμένει αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων οι οποίες, ωστόσο, έχουν αναλάβει τη δέσμευση να τηρούν από κοινού συμφωνηθέντες κανόνες για τα δημόσια οικονομικά γνωστούς ως σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης. Διατηρούν επίσης την πλήρη αρμοδιότητα για τις διαρθρωτικές τους πολιτικές (απασχόληση, συντάξεις και κεφαλαιαγορές), αλλά έχουν συμφωνήσει να τις συντονίζουν ώστε να επιτυγχάνουν τους κοινούς στόχους της σταθερότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

Ποιος το χρησιμοποιεί;

Το ευρώ είναι το νόμισμα 329 εκατομμυρίων ανθρώπων που κατοικούν στις 16 χώρες της ευρωζώνης. Χρησιμοποιείται επίσης, είτε επίσημα ως μέσο πληρωμής είτε για πρακτικούς σκοπούς, από πολλές άλλες χώρες, όπως γείτονες των χωρών αυτών ή πρώην αποικίες τους.

Δεν αποτελεί συνεπώς έκπληξη το γεγονός ότι το ευρώ έγινε γρήγορα το δεύτερο σημαντικότερο διεθνές νόμισμα μετά το δολάριο και, μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. αξία των ρευστών σε κυκλοφορία) το ξεπέρασε.

Γιατί το χρειαζόμαστε;

Εκτός από το ότι κάνει τα ταξίδια μας ευκολότερα, το ενιαίο νόμισμα έχει οικονομικούς και πολιτικούς λόγους ύπαρξης. Το πλαίσιο διαχείρισης του ευρώ εξασφαλίζει τη σταθερότητα του νομίσματος με χαμηλό πληθωρισμό και επιτόκια και ενθαρρύνει τα υγιή δημόσια οικονομικά. Ένα ενιαίο νόμισμα είναι επίσης το λογικό συμπλήρωμα της ενιαίας αγοράς που την καθιστά αποτελεσματικότερη. Η χρησιμοποίηση ενιαίου νομίσματος αυξάνει τη διαφάνεια των τιμών, εξαλείφει το κόστος ανταλλαγής νομισμάτων, διευκολύνει την εύρυθμη λειτουργία της ευρωπαϊκής οικονομίας και το διεθνές εμπόριο και δίνει στην ΕΕ ισχυρότερη φωνή στον κόσμο. Το μέγεθος και η ισχύς της ευρωζώνης προστατεύουν επίσης καλύτερα την ΕΕ από εξωτερικούς οικονομικούς κραδασμούς, όπως οι απρόβλεπτες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου ή οι αναταραχές στις χρηματαγορές.

Τέλος, το ευρώ προσφέρει στους Ευρωπαίους πολίτες ένα απτό σύμβολο της ευρωπαϊκής ταυτότητας, για το οποίο μπορούν να είναι όλο και περισσότερο υπερήφανοι καθώς η ευρωζώνη συνεχώς διευρύνεται, πολλαπλασιάζοντας τα οφέλη για τα σημερινά και τα μελλοντικά της μέλη.