 Έχουμε ήδη δει την Βιολογική αξία της άσκησης. Σε αυτό το άρθρο θα αναλυθούν οι φυσιολογικές προσαρμογές του οργανισμού στην άσκηση, ή πιο επιστημονικά τις αντιδράσεις των διαφόρων συστημάτων του σώματος στο σωστό ποσό αερόβιας άσκησης.
Είναι βασικό να θυμόμαστε ότι το οξυγόνο είναι το κλειδί για να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Γιατί ο θεμέλιος λίθος της βελτίωσης της φυσικής κατάστασης είναι να φτάσει το οξυγόνο στον μυϊκό ιστό. Θα μας βοηθούσε να φανταζόμασταν τα συστήματα μεταφοράς οξυγόνου σαν μια θαυμαστή μηχανική μονάδα, που να διαθέτει ακόμα και ειδική γραμμή για τα άχρηστα, με την πιο όμορφη μηχανή για να δίνει σε όλα αυτά τη δύναμη να κινούνται. Έτοιμοι λοιπόν για να κάνουμε ένα ταξίδι στο σώμα μας και να δούμε πως λειτουργεί.
ΟΙ ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ
Όλα αρχίζουν από εδώ. Εδώ γίνεται η επεξεργασία του αέρα και εδώ διαχωρίζεται το οξυγόνο και μεταφέρεται στο αίμα για να διανεμηθεί σε όλο το σώμα. Και το ποσό του αέρα που μπορούν να προσλαμβάνουν οι πνεύμονες είναι και ο πρώτος περιοριστικός παράγοντας στην καλή φυσική κατάσταση. Για να γίνει κατανοητό πως οι γυμνασμένοι πνεύμονες μπορούν να διοχετεύσουν περισσότερο αέρα, πρέπει απαραίτητα να δούμε πως λειτουργούν.
Οι πνεύμονες είναι σαν ένα εργοστάσιο γάλακτος, που προμηθεύεται το γάλα στην φυσική του σύνθεση, εκεί ξεχωρίζουν την κρέμα του και μετά το μποτιλιάρουν και το διοχετεύουν στην αγορά με μία ειδική γραμμή. Με μια άλλη, τώρα, γραμμή επιστρέφονται τα άδεια μπουκάλια, πλένονται και ξαναγυρίζουν στην πρώτη για να ξαναγεμίσουν και να αρχίσει η διοχέτευση από την αρχή.
Το οξυγόνο είναι η «κρέμα» του αέρα που αναπνέουμε. Μόλις μπει ανάμικτος αέρας μέσα στα πνευμόνια μας, διαχωρίζεται το οξυγόνο και «μποτιλιάρεται» στα κόκκινα αιμοσφαίρια – για την ακρίβεια, στην αιμοσφαιρίνη, που βρίσκεται μέσα στα αιμοσφαίρια – κι έπειτα προωθείται στο αίμα για διανομή. Όταν φτάνουν στον ιστό, οι «μποτίλιες» αδειάζουν το οξυγόνο, γεμίζουν με διοξείδιο του άνθρακα και κατόπιν μεταφέρουν τις απόβλητες ουσίες πίσω στους πνεύμονες όπου και ξανακαθαρίζονται. Οι «μποτίλιες» είναι τότε έτοιμες να γεμίσουν με καινούργιο οξυγόνο και ξαναρχίζει η διαδικασία από την αρχή.
Ο αέρας που αναπνέουμε αποτελείται από 21% περίπου οξυγόνο και 79% άζωτο μαζί με ελάχιστες ποσότητες άλλων αερίων. Η αναλογίααυτή μένει πάντα σταθερή. Εκείνο που αλλάζει είναι το ποσό του αέρα που μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει. Αν οι πνεύμονες σας δεν χωρούν αρκετό αέρα, δεν μπορούν να παραλάβουν οξυγόνο για αρκετή ενέργεια και είναι δύο οι παράγοντες που περιορίζουν αυτή την ικανότητα των πνευμόνων.
Πρώτα, οι πνεύμονες δεν έχουν δικούς τους μύες, αλλά βασίζονται απόλυτα για τη διαστολή και συστολή τους στους μύες των πλευρών και στο διάφραγμα. Να τι συμβαίνει καθώς κάθεστε εκεί εισπνέοντας και εκπνέοντας.
Καθώς εισπνέετε, οι μύες γύρω από τους πνεύμονες δημιουργούν μεγαλύτερο χώρο στην πνευμονική κοιλότητα – ένα κενό θα λέγαμε – έτσι ώστε ο αέρας, με τη βοήθεια της ατμοσφαιρικής πίεσης ορμάει μέσα στους πνεύμονες. Όταν εκπνέετε, οι μύες με λίγη βοήθεια από τη φυσική ελαστικότητα των πνευμόνων και του θωρακικού σκελετού, σπρώχνουν τον αέρα έξω, ενάντια στην ατμοσφαιρική πίεση. Έτσι εκπνέοντας ο αέρας σπρώχνεται έξω, και εισπνέοντας σπρώχνεται μέσα.
Αυτά βέβαια, συμβαίνουν όταν το κορμί βρίσκεται στην ανάπαυση, και θα θυμάστε σίγουρα πως όλα τα κορμιά στην ανάπαυση καταναλώνουν την ίδια σχεδόν ποσότητα οξυγόνου. Αν τώρα αρχίσετε να κινείστε, ο όγκος του αέρα που εισπνέετε και εκπνέετε περιορίζεται, πρώτα από το μέγεθος του κενού που μπορούν να δημιουργήσουν οι μύες σας, ώστε να φουσκώνουν οι πνεύμονες και έπειτα, από το μέγεθος της περιοχής που θα πρέπει να ξαναμαζευτούν.
Όπως είναι φυσικό, ένας γυμνασμένος καθώς κινείται έχει την ικανότητα να αναπνέει περισσότερο αέρα, να τον κρατά για μακρύτερα χρονικά διαστήματα, και μπορεί να διώχνει μεγαλύτερα ποσά άχρηστων ουσιών, γιατί οι μύες γύρω από τους πνεύμονες του έχουν εξασκηθεί να κάνουν πιο πολλή δουλειά.
ΤΟ ΑΙΜΑ
Από τους πνεύμονες το οξυγόνο πηγαίνει κατευθείαν στο αίμα, που είναι και το διοχετευτικό σύστημα του οργανισμού. Να πως λειτουργεί. Οι πνεύμονες περιέχουν εκατομμύρια μικρούς σάκους με αέρα, τις κυψελίδες, που γύρω τους το αίμα ρέει. Αυτοί οι σάκοι μοιάζουν λιγάκι με μπαλόνια γεμάτα αέρα, που αιωρούνται μέσα στο ρεύμα του κυκλοφορικού συστήματος. Ο αέρας σπρώχνεται μέσα σε αυτούς τους σάκους λόγω της ατμοσφαιρικής πίεσης. Μετά ακολουθώντας την αρχή της διάχυσης των αερίων, το οξυγόνο διοχετεύεται από περιοχή των κυψελίδων που έχει υψηλότερη πίεση, προς τα ερυθροκύτταρα που έχουν χαμηλότερη πίεση να θυμάστε πως τα ερυθροκύτταρα είναι αυτή τη στιγμή οι «άδειες μπουκάλες», έχοντας παραδώσει το περιεχόμενό τους σε οξυγόνο και καθαριστεί από τις άχρηστες ουσίες.
Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάτε είναι ότι οι περιοριστικοί παράγοντες εδώ συμπεριλαμβάνουν και τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων καθώς και το ποσόν της αιμοσφαιρίνης που μεταφέρουν. Ακόμα, δηλαδή κι αν οι πνεύμονες σας μπορούσαν να δώσουν περισσότερο οξυγόνο, ο μυϊκός ιστός πάλι δεν θα έπαιρνε περισσότερο εκτός αν υπήρχαν περισσότερες «μποτίλιες» να το διοχετεύσουν.
Κι εδώ βλέπουμε πάλι την αξία της άσκησης. Αυξάνει ειδικότερα την αιμοσφαιρίνη που μεταφέρει το οξυγόνο, τα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρουν την αιμοσφαιρίνη, το πλάσμα αίματος που μεταφέρει τα ερυθρά αιμοσφαίρια και επομένως το συνολικό όγκο αίματος. Διάφορα πειράματα έχουν δείξει ότι άτομα σε καλή φυσική κατάσταση έχουν πάντοτε περισσότερο αίμα από αγύμναστα με την ανάλογη σωματική διάπλαση. Ένας άνθρωπος μέτριας διάπλασης είναι δυνατό να αυξήσει με την άσκηση τον όγκο του αίματός του κατά ένα σχεδόν τέταρτο του γαλονιού. Και επομένως μπορούν ανάλογα να αυξηθούν και τα ερυθρά του αιμοσφαίρια.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι τώρα θα υπάρχουν περισσότερες «μποτίλιες» όχι μόνο γεμάτες για να διοχετεύουν το οξυγόνο, αλλά και άδειες, για να μεταφέρουν μακριά τις άχρηστες ουσίες.
Η απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα και άλλων άχρηστων ουσιών έχει την ίδια σπουδαιότητα για τη μείωση της κόπωσης και την αύξηση της αντοχής όση και η παραγωγή της ενέργειας. Έτσι γίνεται και στο σπίτι σας. Ακόμα και αν προσέχετε πολύ την ποιότητα των τροφίμων που προμηθεύεστε, πάλι θα πρέπει να καθαρίζετε τακτικά το ψυγείο σας από τα άχρηστα, αν θέλετε να εξακολουθήσετε να το χρησιμοποιείτε.
Όταν οι «μποτίλιες» φτάσουν στον ιστό, ξεφορτώνουν το οξυγόνο και φορτώνουν τα απόβλητα από τα κύτταρα του ιστού. Το οξυγόνο και οι θρεπτικές ουσίες, σε υγρή μορφή τώρα, διαπερνούν την κυτταρική μεμβράνη – κάτι που είναι ένα από τα μεγάλα θαύματα της ζωής – καθώς τα απόβλητα βγαίνουν έξω ακολουθώντας την αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό ακριβώς είναι ο ολόκληρος ο κύκλος της ζωής εισέρχονται θρεπτικές ουσίες για τροφή και ενέργεια, καθώς και οι υπολειπόμενες απόβλητες εξέρχονται.
Για να συμπληρωθεί ο κύκλος, όταν τα απόβλητα του διοξειδίου του άνθρακα, παρασυρμένα από τη ροή του αίματος στις φλέβες φτάσουν στους πνεύμονες, ο νόμος της διάχυσης των αερίων αντιστρέφεται. Η πίεση του διοξειδίου του άνθρακα στις φλέβες είναι μεγαλύτερη, έτσι περνάει ελεύθερα στις κυψελίδες και εκπνέεται με τον εκπνεόμενο αέρα.
Η σωστή λειτουργία αυτού του κύκλου είναι από τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται με την άσκηση.
ΤΑ ΑΙΜΟΦΟΡΑ ΑΓΓΕΙΑ
Τα ευεργετήματα αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται. Με την αύξηση του όγκου του αίματος, αυξάνεται και η προμήθεια οξυγόνου στους μύες. Αυτή η βελτίωση στη ροή του αίματος ή στην αιμάτωση του ιστού, είναι προφανώς το πιο αξιοσημείωτο φαινόμενο της επίδρασης της άσκησης. Είναι σαν το γαλακτοκομείο να έχει βελτιώσει τις κανονικές του διαδρομές διανομής στις μεγάλες λεωφόρους και να έχει ανοίξει καινούργιους μικρότερους δρόμους και σε άλλες απομακρυσμένες περιοχές.
Η βελτίωση στα υπάρχοντα αιμοφόρα αγγεία μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στην πίεση του αίματος. Αν ποτέ κάνουμε ιατρική εξέταση, τότε θα ξέρετε την διαδικασία όταν ο γιατρός αναδιπλώνει το μανίκι, σας τυλίγει ένα υφασμάτινο αερόσακο γύρω στο μπράτσο και μετά το φουσκώνει. Το όργανο αυτό λέγεται σφυγμομανόμετρο και οι μετρήσεις με αυτό συνήθως δείχνουν 120/80.
Οι αριθμοί αυτοί αντιπροσωπεύουν την πίεσή σας. Ο πρώτος αριθμός είναι η συστολική πίεση, δηλαδή η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών, όταν η καρδιά διοχετεύει και άλλο αίμα στο κυκλοφορικό σύστημα. Ο δεύτερος αριθμός είναι η διαστολική πίεση, δηλαδή η πίεση κατά την διάρκεια της ηρεμίας στο κυκλοφορικό σύστημα. Με άλλα λόγια οι δύο αυτοί αριθμοί αντιπροσωπεύουν τη μέγιστη και την ελάχιστη πίεση μέσα στα αιμοφόρα αγγεία.
Για τον γυμνασμένο άνθρωπο οι τιμές αυτές είναι συνήθως πιο χαμηλές, διότι τα αιμοφόρα αγγεία είναι πιο υποχωρητικά (δηλαδή αλλά ζουν τον τόνο τους) και η αντίσταση στη ροή του αίματος μειώνεται. Για τον αγύμναστο και οι δύο τιμές είναι σχετικά υψηλότερες διότι οι αρτηρίες τείνουν να χάσουν την ελαστικότητά τους και η αντίσταση στη ροή του αίματος αυξάνεται.
Χρόνια πριν η συνηθισμένη θεραπεία για την υψηλή πίεση ήταν «ανάπαυση και χαλάρωση». Κι αυτό γιατί η υπέρταση ήταν και συνεχίζει να είναι, συνδεδεμένη με το άγχος της σύγχρονης ζωής. Σήμερα έχει αποδειχτεί πως η τακτική άσκηση είναι αποτελεσματικός τρόπος για να εξουδετερώνεται αυτό το αναπόφευκτο καθημερινό άγχος.
Το δεύτερο και σπουδαιότερο ευεργέτημα της αερόβιας άσκησης στα αιμοφόρα αγγεία είναι μια αυξημένη διοχέτευση αίματος, δηλαδή το άνοιγμα καινούργιων δρόμων σε απομακρυσμένα σημεία. Αυτή η ανάπτυξη των αιμοφόρων αγγείων είναι και ο πιο σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη της αντοχής και στη μείωση της κόπωσης των σκελετικών μυών, χορταίνοντας τον ιστό με οξυγόνο και μεταφέροντας μακριά περισσότερα απόβλητα, και είναι ιδιαίτερα ζωτικός παράγοντας στην υγεία της καρδιάς, δηλαδή του σπουδαιότερου από όλους τους μύες. Όσο περισσότερο αίμα πηγαίνει στην καρδιά ή όσο μεγαλύτερα είναι τα αιμοφόρα αγγεία, που την προμηθεύουν με το ενεργοποιό οξυγόνο, τόσο λιγοστεύουν οι πιθανότητες για καρδιακή συγκοπή. Ακόμα και αν σημειωθεί μια προσβολή, η βελτιωμένη παροχή αίματος θα βοηθήσει να διατηρηθεί ολόγυρα ιστός υγιής και να δημιουργηθούν μεγαλύτερες πιθανότητες για μία γρήγορη ανάρρωση.
ΟΙ ΙΣΤΟΙ
Εδώ τελειώνει η όλη διαδικασία. Εδώ παραδίδεται το οξυγόνο και οι άχρηστες ουσίες μεταφέρονται μακριά. Υπάρχουν πολλών ειδών ιστοί στο σώμα, όπως κόκαλα, μύες, νεύρα, κ.λ.π και όλα αυτά αποτελούνται από κύτταρα. Στο κύτταρο καταλήγουν όλα. Κάθε κύτταρο, είναι σαν ένα μικρό εργαστήριο με τις δικές του υπηρεσίες για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές, με αποθήκες και γεννήτριες για ενέργεια, θερμότητα και νέο πρωτόπλασμα, το υλικό από το οποίο γίνονται όλα τα κύτταρα – και οι ζωντανοί οργανισμοί. Όσο πολύπλοκο κι αν φαίνεται το σώμα είναι βασικό πολύ απλό. Όλες οι τροφές που τρώτε και όλο το οξυγόνο που αναπνέετε εφοδιάζουν απλώς και μόνο αυτό το μικρό εργοστάσιο.
Αν τώρα το εφοδιάζετε καλά ή όχι, εξαρτάται αρκετά από την ποσότητα των τροφών και του οξυγόνου που του προμηθεύετε. Δυστυχώς, η αναλογία είναι συνήθως πολύ φαγητό και όχι αρκετό οξυγόνο, οπότε η τροφή συσσωρεύεται στην αποθήκη, και μένει εκεί αχρησιμοποίητη, γιατί δεν υπάρχει ανάγκη για την καύση της. Ακόμα όμως και αν δεν υπήρχε, δεν θα μπορούσε να γίνει η καύση χωρίς οξυγόνο.
Για να ξεφύγουμε τώρα από το μικροσκοπικό κύτταρο, μια αμάδα εξειδικευμένων κυττάρων αποτελούν έναν ιστό, όπως τα κόκαλα, οι μύες, και τα νεύρα. Διάφοροι ιστοί συνδυάζονται για να σχηματίζουν όργανα, όπως την καρδιά, τα πνευμόνια, και το στομάχι. Και διάφορα όργανα ενώνονται να σχηματίσουν διάφορα συστήματα, όπως το πνευμονικό, το καρδιοκυκλοφορικό το πεπτικό το μυϊκό κ.α.
sports.aegean.gr
|
