Τα κατάλαβαν όλα λάθος. Τα χρήματα δεν με κάνουν ισχυρή. Κι αν δεν ήταν το γεγονός ότι οι άνθρωποι με σταματάνε συνήθως στη διάβαση πεζών, θα τους έλεγα ότι όταν για πρώτη φορά πήρα μεγάλο χρηματικό ποσό, τότε κατάλαβα πόσο ανίσχυρη ήμουν. Στην πραγματικότητα, τα χρήματα, μ' έχουν διδάξει πάρα πολλά μαθήματα. Επιτρέψτε μου να τα μοιραστώ μαζί σας:

1. Η δύναμη προέρχεται από το ποιος είσαι, κι όχι από το τι έχεις

Η κοινωνία, μάς έχει προγραμματίσει να πιστεύουμε ότι τα εξωτερικά επιτεύγματα είναι αυτά που μας δίνουν δύναμη. Απλώς αυτά είναι που φαίνονται αν και μπορεί να είναι εφήμερα. Αδυνατώ να μετρήσω το πόσες φορές ο παππούς μου είχε πει, "Suze, μπορούν να σου πάρουν το σπίτι, μπορούν να σου πάρουν τη δουλειά, μπορούν να σου πάρουν τα χρήματα, μπορούν να σου πάρουν ακόμη και τα μυαλά, αλλά δεν μπορούν να σου πάρουν την καρδιά. Έτσι πρέπει να μεγαλώνεις, σεβόμενη την καρδιά σου και την προσωπικότητά σου."

Ο παππούς μου ήξερε τη διαφορά μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής δύναμης. Ήταν κάτι που μου πήρε χρόνια και μια σειρά από οδυνηρές εμπειρίες, μέχρι να το κατανοήσω κι εγώ.

2. Τα χρήματα δεν έχουν δύναμη από μόνα τους

Εσύ είσαι η πηγή ενέργειας! Εσύ είσαι αυτός που αποφασίζει που θα ξοδέψεις τα χρήματα, που θα κάνεις οικονομία, που θα δανείσεις κι από που θα δανειστείς. Γι 'αυτό λέω ότι τα χρήματα είναι τόσο καταπληκτικός δάσκαλος: Οι επιλογές που θα κάνεις με τα χρήματά σου, θα σου δείξουν εάν είσαι πραγματικά ισχυρός ή ανίσχυρος.

Όταν άρχισα να βγάζω καλά λεφτά στα 30 μου, ήμουν το έκθεμα νούμερο 1 στην "εξωτερική δύναμη". Πήρα πανάκριβο αυτοκίνητο, αγόραζα μόνο ακριβά ρούχα, φορούσα ρολόι που το κόστος του ήταν ισοδύναμο (εκείνη την περίοδο) με το 25% της αξίας ενός καινούριου διαμερίσματος. Γιατί είχα όλα αυτά τα πράγματα; Επειδή έβγαινα με έναν πραγματικά εύπορο κύριο και αισθανόμουν ότι έπρεπε να συμβαδίζω με το πλούσιο περιβάλλον που βρισκόμουν. Εγώ, η Suze Orman, έδωσα το εξαμηνιαίο εισόδημά μου για να πληρώσω το ακριβό ρολόι Cartier. Και όταν ξέμεινα από χρήματα, ξεκίνησα να χρησιμοποιώ τραπεζικές υπηρεσίες. Τελικά κατέληξα να χρωστάω πάνω από 60.000 $ στις πιστωτικές κάρτες. Πώς θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο; Πως κατάντησα έτσι;

Έκανα τη δουλειά μου -δηλαδή την επιλογή μου- να κερδίζω χρήματα, αλλά στη συνέχεια έκανα και μια άλλη επιλογή: να χρησιμοποιώ τα χρήματα αυτά όχι για να φτιάξω προσωπική περιουσία ή να αποκαταστήσω τον εαυτό μου με ασφάλεια, αλλά να προσπαθήσω να εντυπωσιάσω τους γύρω ανθρώπους. Τα χρήματα δεν μ' έκαναν ισχυρή. Μου έδειξαν όμως το πόσο αδύναμη, δυστυχώς, ήμουν.

Suze Orman Αμερικανίδα εμπειρογνωμόνων και γνώστης του κόσμου των χρημάτων και της οικονομίας. photo: Marc Royce

3. Αυτογνωσία και αυτοεκτίμηση

Συνειδητοποίησα ότι αν δεν ενεργώ έντιμα, θα νιώθω σπασμένη και δυστυχισμένη. Ήταν η δική μου στιγμή ωριμότητας: συνειδητοποίησα ότι ξοδεύουμε περισσότερα όταν νιώθουμε μειονεκτικά. Έτσι κι εγώ ένιωθα μειονεκτικά επειδή δεν μπορούσα να αντεπεξέλθω σε όλα αυτά που μπορούσε ο πλούσιος περίγυρός μου. Αλλά κοιτάξτε που με οδήγησε όλο αυτό - στο χρέος και στη μιζέρια. Ήταν ακριβώς τότε που άρχισα να χρησιμοποιώ τα χρήματα ως οδηγό μου. Άρχισα να παρακολουθώ το πώς χρησιμοποιούσα τα χρήματα και πώς ένιωθα όταν έκανα χρηματικές επιλογές. Όταν έμαθα να δίνω στον εαυτό μου -και στα λεφτά μου- την αγάπη και το σεβασμό που τους άξιζε, ένιωσα ένα τεράστιο βάρος να φεύγει από πάνω μου. Σταμάτησα τον αγώνα, δηλαδή να προσπαθώ να συμβαδίζω με τους πλούσιους. Και τότε ένιωσα πραγματικά χαρούμενη εκεί μου βρισκόμουν. Σταμάτησα να δαπανώ χρήματα που δεν είχα και άρχισα να ζω με τον εαυτό μου. Είχα βρει τη δύναμή μου. Είχα ξεκαθαρίσει το ποια ήμουν, το τι ήθελα και τις σκέψεις μου. Δεν άφηνα πια τους γύρω να καθορίζουν τη ζωή μου – εγώ έπαιρνα αποφάσεις συνειδητά. Και μόνο τότε μπόρεσα να αποκτήσω και να ενισχύσω τη δική μου θέση στην κοινωνία, να αρχίσω να ξεμπερδεύω με τα χρέη και τελικά να αποκτήσω όλα αυτά που έχω σήμερα.

Αν έχεις χρέη πιστωτικών καρτών ή δανείων και καθόλου αποταμιεύσεις. Αν νιώθεις δυστυχισμένος. Μην παραδίνεσαι στη θλίψη επειδή δεν έχεις αρκετά χρήματα. Αντιθέτως, σκέψου όλα αυτά τα μαθήματα που σου δίδαξαν τα χρήματα. Μπορείς να καταλάβεις τι αξίζεις; Σέβεσαι τον εαυτό σου;

4. Κάνε αυτό που είναι σωστό κι όχι αυτό που είναι εύκολο

Πίστεψέ με, ξέρω πόσο εύκολο είναι να αυξήσεις το χρέος των πιστωτικών καρτών. Έχω 60.000 αναμνήσεις από το τι συμβαίνει όταν ενεργείς χωρίς συνείδηση, όταν κάνεις ό, τι θέλεις και δεν σταματάς για να δεις αν είναι σωστές οι επιλογές σου. Αν είχα σταματήσει νωρίτερα και είχα αυτή την συζήτηση με τον εαυτό μου πιο πριν, θα είχα δει την αδυναμία πολύ πιο νωρίς. Αυτό θα είχε σώσει τα χρήματά μου κι εγώ θα αποκτούσα την ευτυχία μου πολύ πιο γρήγορα.

Για να ξέρω αν κάτι είναι σωστό ή απλώς εύκολο, κάνω στον εαυτό μου τρεις sos-ερωτήσεις: Είναι σωστό; Είναι απαραίτητο; Είναι αληθινό; Και πρέπει να είμαι σίγουρη ότι μπορώ να απαντήσω “ναι” και στις τρεις. Είναι σωστό-για μένα; Είναι αναγκαίο-για μένα; Είναι αληθινό-για μένα;

Βλέπω τόσες πολλές γυναίκες να αποτυγχάνουν στη δοκιμασία με τις sos-ερωτήσεις όταν αυτές αφορούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Όταν η αδελφή ζητάει δανεικά για να πληρώσει την πιστωτική της κάρτα ή το παιδί ζητάει χρήματα για να πληρώσει τη δόση του νέου του αυτοκινήτου, λένε "ναι" χωρίς δισταγμό και καμία σκέψη. Είναι γραμμένο στο DNA να δίνεις τα πάντα χωρίς περαιτέρω ερωτήσεις. Αλλά εάν επρόκειτο να κάνεις στον εαυτό σου τις sos-ερωτήσεις, θα δεις ότι αυτό που είναι εύκολο δεν είναι απαραίτητα και σωστό. Όταν δανείζεις χρήματα σε κάποιον, είσαι σίγουρος ότι πραγματικά λύνεις το πρόβλημά τους ή απλώς τους βγάζεις από την παγίδα στην οποία θα ξαναπιαστούν σε λίγο καιρό; Η εμπειρία μου λέει ότι οι άνθρωποι που έχουν διασωθεί από κάποιο πρόβλημα συχνά καταλήγουν πάλι σε μπελάδες. Τελικά είναι σωστή αυτή η βοήθεια; Τους κάνει πραγματικό καλό; Και αν δανείζεις χρήματα που μάζεψες με εξαντλητικές αποταμιεύσεις και τα οποία φυλάς για έκτακτη ανάγκη ή για να εκπληρώσεις κάποιο οικονομικό σου στόχο, είναι σωστό ή αληθινό αυτό για τον εαυτό σου; Επανάλαβε μετά από μένα: Πες “όχι” από αγάπη και μην πεις “ναι” από φόβο.

5. Η άγνοια δεν είναι ευτυχία, όπου ανακατεύονται τα χρήματα.

Όλοι μας λαμβάνουμε χρηματοοικονομικές πληροφορίες από εξωτερικές πηγές, είτε πρόκειται για τους φίλους και την οικογένεια, είτε για τους επαγγελματίες που προσλαμβάνουμε, είτε τα περιοδικά και τα blogs που διαβάζουμε, είτε από το ράδιο ή την τηλεόραση που βλέπουμε. Η συλλογή όλων αυτών των πληροφοριών είναι σημαντική, αλλά στο τέλος της ημέρας πρέπει να βασιστείς στον εαυτό σου για να συνθέσεις και να πάρεις τις δικές σου αποφάσεις. Η αναζήτηση απόψεων είναι έξυπνη κίνηση. Αν όμως ακολουθείς τυφλά τις ξένες γνώμεις χωρίς να σκεφτείς δεν έχει νόημα για σένα και είναι κάτι που θα σε αφήσει να πνίγεσαι σε μια λίμνη αδυναμίας.

Όταν αγωνιζόμουν για την ανεξαρτησία δουλεύοντας σερβιτόρα, κάποιοι καταπληκτικοί πελάτες δάνεισαν 50.000 δολάρια για να με βοηθήσουν να ανοίξω δικό μου εστιατόριο. Εγώ στα τυφλά "έδωσα" τα χρήματα σε έναν χρηματιστή χωρίς να γνωρίζω πώς θα τα επενδύσει. Μέσα σε λίγους μήνες ο λογαριασμός μου έδειχνε μηδέν υπόλοιπο. Μηδέν! Ήταν λάθος του χρηματιστή; Σίγουρα. Αλλά ήταν και δικό μου επίσης. Εκείνη την στιγμή έμαθα πως η αδυναμία μου, μού κόστισε μια περιουσία. Τότε ήταν που ορκίστηκα να μην ξαναεμπιστευτώ ποτέ σε κανέναν άλλο να χειρίζεται τα χρήματά μου γιατί κανείς δε νοιάζεται γι' αυτά περισσότερο από μένα.

6. Το πόσο σέβεσαι τα υπάρχοντά σου, λέει πολλά για το πόσο σέβεσαι τον εαυτό σου.

Η ντουλάπες μου είναι ναοί της οργάνωσης. Αλλά το έργο είναι ακόμα σε εξέλιξη. Όταν ξεκίνησα να βγάζω χρήματα ως χρηματίστρια, ερχόμουν σπίτι μετά από μια κουραστική μέρα και απλώς έριχνα τα ρούχα μου στο πάτωμα. Μέχρι το σαββατοκύριακο είχα ένα σωρό ρούχα τα οποία πήγαινα στο καθαριστήριο. Ξόδευα πολλά λεφτά στα καθαριστήρια και σιδερωτήρια επειδή με είχε φάει η τεμπελιά και βαριόμουν να τα κρεμάω στο τέλος της ημέρας. Ακούγεται τετριμμένο; Δε νομίζω. Ήταν συμπτωματική η έλλειψη σεβασμού για τα χρήματα, τα οποία για να κερδίσω, εργαζόμουν τόσο σκληρά.

Τα αυτοκίνητα είναι ένα άλλο σημείο σεβασμού. Ήξερα κάποτε μια γυναίκα που είχε μεγάλη εξωτερική δύναμη και μια υπερ-εντυπωσιακή καριέρα. Αλλά το αυτοκίνητό της ήταν ένα αηδιαστικό χάος: υπολείμματα από fast-food, συσκευασίες τροφίμων και χώματα στα χαλάκια λες και ήταν μια μίνι-χωματερή. Μια μέρα μας πήγαινε κάπου με το αμάξι της και μου ζήτησε να βγάλω το πορτοφόλι της από την τσάντα της. Το χέρι μου πασαλείφτηκε με κραγιόν. Δε μου προκάλεσε έκπληξη και το γεγονός ότι η οικονομική της ζωή ήταν επίσης ένα χάος. Ήμουν στο σπίτι της μία φορά όταν κάποιος από την εταιρεία κοινής ωφελείας ήρθε να απενεργοποιήσει την υπηρεσία που προσέφερε, λόγω μακροχρόνια έλλειψη πληρωμής. Πιστεύετε πραγματικά ότι αυτή η γυναίκα ήταν ευτυχισμένη; Όταν δεν μπορείς να κρατήσεις την εξουσία σε σωστή λειτουργία, πώς μπορείς να ελέγχεις το μέλλον σου;

Και η αγορά πραγμάτων που δεν μπορείς να αντέξεις οικονομικά, ανεξάρτητα από το πόσο καλά τα προσέχεις, είναι πρώτα απ' όλα ασέβεια προς τον εαυτό σου. Παίρνοντας ένα σπίτι με μια τρελή υποθήκη, μόνο και μόνο επειδή νομίζεις ότι είναι δικαίωμά σου να είσαι ιδιοκτήτης σπιτιού - και στη συνέχεια να μην μπορείς να συμβαδίσεις με τις πληρωμές - δεν είναι σωστό για τον εαυτό σου και την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι. Αγοράζεις με δόσεις ένα φανταχτερό αυτοκίνητο για να κρατήσει τα προσχήματα και πρέπει να δανειστείς χρήματα για να πραγματοποιήσεις τις πληρωμές; Πες μου, που είναι η ουσία; Για ποιον τα κάνεις αυτά;

Αν δεν σέβεσαι αυτά που αποκτάς με λεφτά, σημαίνει ότι δεν σέβεσαι τα χρήματα. Αν δεν σέβεσαι τις οικονομικές σου υποχρεώσεις -δεν πληρώνεις τους λογαριασμούς εγκαίρως, δεν αγοράζεις μόνο αυτά που πραγματικά αντέχει η τσέπη σου, δεν εξοικονομείς για το μέλλον σου- τότε δεν σέβεσαι τα χρήματα. Και αν δεν σέβονται τα χρήματα, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν σέβεσαι τον ίδιο σου τον εαυτό. Χρειάζονται ώρες, εβδομάδες και μήνες εργασίας σε μια δουλειά για να κερδίσεις χρήματα που στη συνέχεια ξοδεύεις. Να χρησιμοποιείς τα λεφτά αυτά με σπάταλο τρόπο ή επειδή είσαι αδύναμος είναι απλά απαράδεκτο για μένα. Αξίζεις κάτι καλύτερο!

Θέλω να μετρήσεις τη δύναμή σου αμέσως τώρα - περπάτησε μέσα στο σπίτι σου. Πρώτον, άνοιξε κάθε ντουλάπα, κάθε συρτάρι και ρίξε μια σοβαρή ματιά στους αποθηκευτικούς χώρους, καθώς και στο εσωτερικό του αυτοκινήτου σου. Είναι τα πράγματα οργανωμένα ή γίνεται χάος; Στη συνέχεια, βγάλε έξω όλα όσα ακόμα έχουν την ετικέτα τους ή είναι ακόμα συσκευασμένα. Γιατί τα αγόρασες; Και το πιο σημαντικό, πότε τα αγόρασες; Μήπως όταν αισθανόσουν μειονεκτικά; Κάθε πράγμα που αγόρασες κάποτε μπορεί να σου πει μια ιστορία. Χρησιμοποίησε το χρόνο σου για να μάθεις τα μαθήματα που θα σου διδάξουν τα χρήματά σου και θα βρεθείς στο δρόμο για την οικοδόμηση μιας δυνατής εσωτερικής εξουσίας. Στοιχηματίσω όλα τα χρήματά μου σε αυτό!